Οι πρωτοπόροι εκείνοι, που μέσα στο σκοτάδι του νεοσύστατου ελληνικού κράτους θέλησαν να ανάψουν το λυχνάρι της σοσιαλιστικής ιδεολογίας, θεωρούνται συνήθως απλώς οραματιστές. Η επίσημη Ιστορία δίνει περιορισμένη σημασία στους αγώνες τους, αφού απέτυχε να τους αποσιωπήσει. Οι άνθρωποι αυτοί υπήρξαν διανοητές μεγάλου βεληνεκούς. Διακρίθηκαν για την ασυμβίβαστη δράση τους, για την επίμονη προσπάθεια διάδοσης υψηλών ιδανικών κοινωνικής δικαιοσύνης, για την αυτοθυσία τους.
Ο Ρόκκος Χοϊδάς πέθανε στη φυλακή το 1890. Είχε καταδικαστεί για εξύβριση του βασιλιά. Παρά το γεγονός ότι ήταν άρρωστος, δεν δέχτηκε να αποφυλακιστεί υπό τον όρο να ζητήσει συγνώμη.
Ο δημοσιογράφος, ποιητής και διεισδυτικός στοχαστής Παναγιώτης Πανάς αυτοκτόνησε το 1896 στο ξενοδοχείο «Ξένων» του Πειραιά, φτωχός, άρρωστος και παραγκωνισμένος.
Το 1907 ο Μαρίνος Αντύπας δολοφονήθηκε στον Πυργετό της Λάρισας από ανθρώπους των τσιφλικάδων.
Αυτοί οι φλογεροί ανατροπείς έφυγαν πικραμένοι από τη ζωή. Οι περισσότεροι πιστεύοντας πως η σποριά τους δεν βρήκε γόνιμο έδαφος σ' αυτόν τον τόπο. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια που γράφτηκαν στον τάφο του Κεφαλλονίτη Ηλία Ζερβού - Ιακωβάτου, του ηγέτη των Επτανήσιων Ριζοσπαστών:
«Μόχθους πολλούς και πλείστας θυσίας υποστάς υπέρ πατρίδος συνενεγκών, αντί των οποίων μόνον τας αδικίας του κόσμου συλλέξας, κείμαι ενθάδε».
ΟΡΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
Πρεμιέρα το 1849
Ο όρος σοσιαλισμός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα από την «Εφημερίδα της Σμύρνης» στα 1849. Από εκεί τη μετέφερε στο δικό του έντυπο «Νέοι Καιροί», που εκδιδόταν στην Αθήνα, ο γιατρός Παναγιώτης Σοφιανόπουλος (1786-1856), σπουδασμένος στην Ιταλία και τη Γαλλία, αγωνιστής του 1821, στέλεχος του λεγόμενου Γαλλικού Κόμματος του Κωλέττη, θιασώτης της κοινωνικής δημοκρατίας. Ο Σοφιανόπουλος αναδημοσίευσε από την «Εφημερίδα της Σμύρνης» ένα άρθρο για τους σοσιαλιστές Φουριέ και Οουεν.
Το 1858 στα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά οι όροι «κομμουνισμός» και «κομμουνιστής», για να χαρακτηρίσουν και να κατηγορήσουν τον Ιωσήφ Μομφεράτο (1816-1888), από τους επικεφαλής του Ριζοσπαστικού Κόμματος, δικηγόρο με σπουδές στην Ιταλία και τη Γαλλία, μέλος της Ιόνιας Βουλής και, στη συνέχεια, της Ελληνικής Εθνοσυνέλευσης, μετά την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα.
Ο Μομφεράτος ήταν ο μόνος στην Εθνοσυνέλευση της Αθήνας που κατά τη διαδικασία έγκρισης του νέου Συντάγματος καταψήφισε τη Συνταγματική Μοναρχία. Η συνήθης ονομασία για τους σοσιαλιστές του 19ου αιώνα ήταν «κοινωνιστές». Οταν μεταφράστηκε στα ελληνικά το μανιφέστο του Μαρξ και του Ενγκελς, ο τίτλος του αποδόθηκε ως «Κοινωνιστικό Μανιφέστο».
Ο όρος «Αριστερά» εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα πρακτικά του Κοινοβουλίου το 1881, όταν αναδείχτηκαν βουλευτές έξι δηλωμένοι πολέμιοι της μοναρχίας: Ηταν οι Χ. Δουζίνας, Γ. Μαυρομαράς, Α. Πετσάλης, Δ. Ρηγόπουλος, Γ. Φιλάρετος και Τ. Φιλήμων.
Οι στενογράφοι σημείωναν στα πρακτικά τις αντιδράσεις τους σαν «θόρυβο εκ της Αριστεράς» ή «θόρυβο εκ των αριστεριζόντων».
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΕΣ
Η ίδρυση και η διάσπασή τους
Το Κόμμα των Ριζοσπαστών ήταν ελληνικός πολιτικός φορέας στα Επτάνησα της βρετανικής κατοχής. Ιδρύθηκε το 1848 και διαλύθηκε αμέσως μετά την Ένωση των νησιών με τον εθνικό κορμό, το 1864.
Οι Ριζοσπάστες ξεσήκωσαν τον λαό ενάντια στη Βρετανία και υπέρ της Ενωσης. Εδωσαν μάχες στην Ιόνια Βουλή της Κέρκυρας.
Στις 26 Νοεμβρίου 1850 ο ριζοσπάστης βουλευτής Ιωάννης Δετοράτος - Τυπάλδος σε μια ενθουσιώδη Βουλή πρότεινε το ψήφισμα για την Ενωση. Το ψήφισμα υπέγραψαν και οι Γεράσιμος Λιβαδάς, Ναδάλης Δομενεγίτης, Γεώργιος Τυπάλδος, Φραγκίσκος Δομενεγίτης, Ηλίας Ζερβός - Ιακωβάτος, Ιωσήφ Μομφεράτος, Τηλέμαχος Παϊζης, Ιωάννης Τυπάλδος, Αγγελος Σιγούρος - Δεσύλλας, Στυλιανός Πυλαρινός, Χριστόδουλος Τοφάνης.
Οι Αγγλοι απάντησαν με φυλακίσεις και εξορίες. Δύο μεγάλοι πρωταγωνιστές εξορίζονται, ο Ηλίας Ζερβός στα Αντικύθηρα και ο Ιωσήφ Μομφεράτος στην Ερεικούσα. Το κόμμα σχεδόν διαλύεται. Τότε στον χώρο των ριζοσπαστών εμφανίστηκε ο Κωνσταντίνος Λομβάρδος, που επιζήτησε μόνο την Ενωση χωρίς κοινωνικές αλλαγές.
Το 1862 ο Ηλίας Ζερβός - Ιακωβάτος, ως πρόεδρος της Ιόνιας Βουλής, ανεβαίνει στο βήμα και προτείνει αναστολή των εθνικών διεκδικήσεων και προώθηση ρυθμίσεων που θα βελτίωναν την κοινωνική θέση των πολιτών. Στο πλευρό του στάθηκαν οι παλιοί ριζοσπάστες.
Ο Λομβάρδος και οι νέοι ριζοσπάστες διαφώνησαν, με αποτέλεσμα να επέλθει η διάσπαση. Διαμορφώθηκαν δύο σχήματα:
n Το Κόμμα Αληθινών Ριζοσπαστών, που απέβλεπε στην Ενωση με την Ελλάδα, μαζί με εθνική ανεξαρτησία και κοινωνική δικαιοσύνη. Αρχηγοί του ήταν οι Ηλίας Ζερβός - Ιακωβάτος και Ιωσήφ Μομφεράτος.
n Το Κόμμα των Ενωτικών Ριζοσπαστών, που απέβλεπε απλά στην Ενωση. Αρχηγός του ήταν ο Κωνσταντίνος Λομβάρδος.
Τον Μάιο του 1864, οι Αληθινοί δεν δέχτηκαν να πάρουν μέρος ούτε στις κυρωτικές διαδικασίες για την ενσωμάτωση των νησιών του Ιονίου ούτε στους πανηγυρισμούς. Προτίμησαν να μείνουν κλεισμένοι στα σπίτια τους.
ΧΟΪΔΑΣ - ΠΑΝΑΣ - ΑΝΤΥΠΑΣ - ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ
Οι φλογεροί αγωνιστές του νομού Κεφαλληνίας
Στα πρώτα φτερουγίσματα του σοσιαλισμού στην Ελλάδα, η Επτάνησος, ιδιαίτερα ο νομός της Κεφαλονιάς, έπαιξε ρόλο. Από εκεί κατάγονταν ο Ρόκκος Χοϊδάς, ο Παναγιώτης Πανάς, ο Μαρίνος Αντύπας, ο Πλάτων Δρακούλης.
Ο Ρόκκος Χοϊδάς (1830-1890) υπήρξε διακεκριμένος δικαστικός. Βουλευτής εξελέγη το 1875 και θεωρείται η πλέον μαχητική περίπτωση σοσιαλιστή βουλευτή για την Ελλάδα του 19ου αιώνα.
Το ξεκίνημα της πολιτικής του πορείας σημαδεύτηκε από μια μονομαχία. Σε λαϊκή συγκέντρωση στο Σύνταγμα εναντίον των αυθαιρεσιών του πρωθυπουργού Βούλγαρη (του επιλεγόμενου Τζουμπέ), ο βουλευτής Μεσολογγίου Στάικος έβρισε τους συγκεντρωμένους. Αντέδρασε ο Χοϊδάς και η φιλονικία κατέληξε σε μονομαχία με πιστόλια, κατά την οποία ο φλογερός Κεφαλονίτης τραυματίστηκε στον πνεύμονα.
Ως κοινοβουλευτικός διακρίθηκε για τη ρητορική του δεινότητα. Αλλά επειδή αρνήθηκε να δώσει τον βουλευτικό όρκο στο όνομα του βασιλιά, απαγορεύτηκε η καταχώριση των αγορεύσεών του στα πρακτικά της Βουλής. Οταν δίνεται ο λόγος στον Χοϊδά, στα πρακτικά αναφέρεται στερεότυπα η φράση: «Ορα παράρτημα». Αλλά στο παράρτημα δεν υπάρχει λέξη.
Μαζί με τον Καλαβρυτινό Αριστείδη Οικονόμου ίδρυσε το Λαϊκό Κόμμα, που διαλύθηκε γρήγορα. Στήριξε τον αναρχικό «Δημοκρατικό Σύλλογο των Πατρών» και τον «Σοσιαλιστικό Σύνδεσμό» του Σταύρου Καλλέργη, Κρητικό Μυλοποταμίτη.
Συνεργάστηκε με τον Κλεάνθη Τριανταφύλλου στο πολιτικό σατιρικό περιοδικό «Ραμπαγάς». Ενα άρθρο του θεωρήθηκε υβριστικό για τα πρόσωπα του βασιλιά Γεωργίου Α και του διαδόχου Κωνσταντίνου, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε δίκη και να καταδικαστεί σε τρίχρονη φυλάκιση. Πέθανε στις φυλακές Χαλκίδας.
Ο Παναγιώτης Πανάς (1832-1894) υπήρξε ένας ρομαντικός σοσιαλιστής, εκδότης της πρώτης σοσιαλιστικής ελληνικής εφημερίδας «Εργάτης» της Κεφαλονιάς. Αυτή ήταν η εφημερίδα, που με την αρθρογραφία της έφερε στη Βουλή τον Χοϊδά, ο οποίος αποτέλεσε πόλο έλξης για μια ομάδα σοσιαλιζόντων βουλευτών, όπως ο Φιλάρετος και ο Φιλήμων.
Ο Μαρίνος Αντύπας (1872-1907) είχε αρκετή τρέλα επάνω του, ώστε τα δύο κορίτσια του να τα βαφτίσει Επανάσταση και Αναρχία.
Οταν κατέβηκε στην Αθήνα για να φοιτήσει στη Νομική ήρθε σε επαφή με τον σοσιαλιστικό κύκλο του Καλλέργη και μυήθηκε στις ιδέες του. Οι σφοδρές επιθέσεις του εναντίον του Θρόνου προκάλεσαν την προσαγωγή του σε δίκη, την καταδίκη του και τον εγκλεισμό του στις φυλακές της Αίγινας.
Επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου εξέδωσε την εφημερίδα «Ανάστασις», που αναγκάστηκε να την κλείσει. Πήρε μέρος στις εκλογές του 1906, αλλά απέτυχε να εκλεγεί, αφού το κατεστημένο Κεφαλονιάς και Ιθάκης συνασπίστηκε εναντίον του.
Στις 8 Μαρτίου του επόμενου χρόνου ο Αντύπας δολοφονήθηκε στον Πυργετό της Θεσσαλίας από τους τσιφλικάδες του κάμπου, που θορυβήθηκαν από το κήρυγμά του για τα δικαιώματα των αγροτών.
Ο Πλάτων Δρακούλης (1858-1942) από την Ιθάκη σπούδασε Νομικά στην Αθήνα, μπήκε στη δημοσιογραφία, ασχολήθηκε με τα κοινωνικά ζητήματα και τη συγγραφή βιβλίων. Συνδέθηκε με τους εκπροσώπους του σοσιαλιστικού ρεύματος στην Ευρώπη και εξέδωσε το ριζοσπαστικό περιοδικό «Αρδην». Σταθμός στη συγγραφική του δραστηριότητα ήταν το έργο «Το εγχειρίδιον του Εργάτου».
Το 1909 ίδρυσε το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα και βουλευτής εξελέγη το 1910, στις εκλογές που αποτέλεσαν θρίαμβο για τον νέο πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο.
ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ
Ο άγνωστος συνομιλητής του Καρλ Μαρξ
Στα νηπιακά βήματα του ελληνικού σοσιαλιστικού κινήματος, κάποιος ή κάποιοι από τους σκαπανείς του είχαν επαφή με τον Κάρολο Μαρξ.,Το αναφέρει ο ίδιος ο θεμελιωτής της νέας κοσμοθεωρίας σε άρθρο του στη «Νιου Γιορκ Ντέιλι Τρίμπιουν» το 1854. Διαρκούσε ακόμα ο Κριμαϊκός Πόλεμος και ο αποκλεισμός του Πειραιά και της Αθήνας από αγγλογαλλικά στρατεύματα. Σημειώνει ο Μαρξ:
«Σ ένα γράμμα που στάλθηκε από την Αθήνα στις 29 Αυγούστου, διαβάζουμε ότι το μίσος ενάντια στους ευρωπαϊκούς στρατούς μεγαλώνει και ότι μερικοί Γάλλοι χτυπήθηκαν κιόλας από τον λαό».
Αγνωστο παραμένει ποιος ήταν εκείνος που αλληλογραφούσε με τον Μαρξ.
* Υπάρχει ο Εμμανουήλ Δαούδογλου, που φέρεται να είναι μέλος της Ι Διεθνούς. Αργότερα η σύζυγός του Μαρία θα πάρει μέρος στην Παρισινή Κομμούνα και θα τυφεκιστεί.
* Υπάρχει και ο Ανδρέας Ρηγόπουλος από την Πάτρα, που εκλέχτηκε επανειλημμένα βουλευτής. Στα ταξίδια του στην Ευρώπη είχε γνωρίσει τον Μαρξ.
Το τελευταίο αναφέρεται από τον Κωνσταντίνο Τσάτσο στο έργο του «Νεοελληνική Ρητορεία».
ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ '10
Το ΣΕΚΕ και η είσοδος στη Βουλή
Η προϊστορία του ελληνικού σοσιαλιστικού κινήματος σταματά με την ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (ΣΕΚΕ) στις 17 Νοεμβρίου 1917 στον Πειραιά. Από τους πιο σοβαρούς φορείς, που συνέτειναν στην οικοδόμηση του ΣΕΚΕ, ήταν η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία, η Φεντερασιόν της Θεσσαλονίκης. Η δράση της καλύπτει τη δεκαετία 1908-1018. Συσπείρωσε ανθρώπους διαφορετικής φυλετικής καταγωγής και θρησκείας. Εξέδιδε την εφημερίδα «Αβάντι».
Πήρε μέρος στις εκλογές της 31 Μαϊου 1915. Σ αυτές ψήφισαν και οι περιοχές που μόλις είχαν απελευθερωθεί με τους Βαλκανικούς Πολέμους. Οι σοσιαλιστές της Θεσσαλονίκης ανέδειξαν δύο βουλευτές, τον δικηγόρο Αριστείδη Σίδερη και τον Ισραηλίτη Αλβέρτο Κουριέλ. Αυτοί θα γίνουν και οι πρώτοι βουλευτές του ΣΕΚΕ. Λίγες μόλις μέρες μετά τη δημιουργία του καινούργιου κόμματος, στη συνεδρίαση της 29 Νοεμβρίου 1918, συζητήθηκε επερώτησή τους εναντίον της επικείμενης Ουκρανικής Εκστρατείας, δηλαδή της ελληνικής στρατιωτικής ενίσχυσης των πολεμικών επιχειρήσεων της Αντάντ εναντίον της νεοσύστατης Σοβιετικής Ρωσίας.
Με τους Μενσεβίκους, τον αντίποδα των Μπολσεβίκων του Λένιν, είχε ταχθεί εκείνη την εποχή ο Γιάννης Πασαλίδης, ο κατοπινός πρόεδρος της ΕΔΑ. Πόντιος στην καταγωγή και εγκατεστημένος στο Σοχού της Νότιας Ρωσίας, δραστηριοποιήθηκε για τη συγκρότηση ανεξάρτητης Ποντιακής Δημοκρατίας.
Ερχόμενος στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1923 εξελέγη βουλευτής Θεσσαλονίκης. Είναι ο ιδρυτής του Ελληνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου