Εκεί όπου βρίσκεται σήμερα το Καλλιμάρμαρο Στάδιο γιορτάστηκε η πρώτη στην Ελλάδα Εργατική Πρωτομαγιά, στις 2 Μάη του 1893, με οργανωτή τον Σταύρο Καλλέργη και τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογό του.
Λίγα χρόνια πριν το 1890 ο Στ. Καλλέργης -
εφαρμόζοντας την απόφαση της Β΄ Διεθνούς, που όριζε την 1η Μάη ως ημέρα
αγώνων της εργατικής τάξης και τιμής προς τους Αμερικανούς εργάτες που
δολοφονήθηκαν στο Σικάγο την 1η Μάη 1886 - οργάνωσε μια συγκέντρωση συμβολικού
γιορτασμού της Πρωτομαγιάς στις στήλες του Ολυμπίου Διός, μεταξύ φίλων και
συντρόφων, όπου και ανήγγειλε την ίδρυση του Σοσιαλιστικού Συλλόγου και την έκδοση
της εφημερίδας «ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ». Την Πρωτομαγιά του 1891 ο Στ. Καλλέργης μαζί με
12 ακόμα Σοσιαλιστές πήγαν ομαδικά στο φωτογραφείο Σούτσου και φωτογραφήθηκαν,
σε ένδειξη συμβολικής συμμετοχής στην παγκόσμια διαμαρτυρία των εργαζομένων.
Τον επόμενο χρόνο, την Πρωτομαγιά του 1892, 30 σοσιαλιστές με επικεφαλής τον
Στ. Καλλέργη συγκεντρώθηκαν μπροστά στο Στάδιο, διαμαρτυρόμενοι κατά του
«πλουτοκρατικού αθλίου συστήματος».
Το 1893 η Εργατική Πρωτομαγιά αποκτά για πρώτη φορά
μαζικό χαρακτήρα. Στην εφημερίδα «ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ»
(αριθμός φύλλου 23, πρώτο 15ήμερο του Μάη 1893) αναγγέλλεται η πρωτομαγιάτικη
εκδήλωση:
«Στας
δύο Μαΐου, ημέρα Κυριακήν, 5μ.μ. εις το Αρχαίον Στάδιον όπισθεν του
Ζαππείου, εις την γέφυραν όπου είναι τα Αγγλικά
μνημεία με κυπαρίσσια: Όλοι οι Σοσιαλισταί και οι υπό
μισθόν πάσχοντες θα συναθροισθώσι
διά να υπογράψωσι Ψήφισμα
προς την Βουλήν των Ελλήνων...».
Οι συγκεντρωμένοι φθάνουν περίπου τους 2.000. Ένας
μεγάλος αριθμός για την εποχή εκείνη, δεδομένων των πολιτικών συνθηκών, αλλά
και του συνολικού πληθυσμού Αθήνας και Πειραιά που δεν ξεπερνούσε τις 150.000.
Τη μαζική αυτή συγκέντρωση αποτελούσαν μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού
Συλλόγου, αλλά και «μέγα
πλήθος εκ των πασχουσών εργατικών τάξεων των
ευρισκομένων υπό τον ζυγόν του μισθού...» όπως γράφει η εφημερίδα «ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ» στο επόμενο
φύλλο της.
Ο Στ. Καλλέργης, μιλώντας στους συγκεντρωμένους,
ανέπτυξε τη δράση και τους στόχους των σοσιαλιστών και διάβασε ψήφισμα, το
οποίο κάλεσε να υπογράψουν για να κατατεθεί στη Βουλή.
Στο ψήφισμα σημειώνεται «...διαμαρτυρόμεθα
κατά του σημερινού πλουτοκρατικού αθλίου συστήματος και ζητούμεν
την επί του παρόντος βελτίωσιν της θέσεως των εργατών
και μισθωτών και την διάδοσιν των σοσιαλιστικών
αρχών, με σκοπόν την κατάργησιν
του κληρονομικού δικαιώματος και της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής διά νομίμων και ειρηνικών μέσων, εάν δε ταύτα αποδειχθώσιν ανεπαρκή τότε διά
παντός μέσου να διαδώσωμεν, να επιβάλλωμεν
και να εφαρμόσωμεν τας
ιδέας μας». Στη συνέχεια αναφέρεται το πλαίσιο αιτημάτων,αποκαλυπτικό για την κατάσταση της εργατικής
τάξης την εποχή εκείνη:
«α)
Την Κυριακή να κλείωσι τα καταστήματα και τα
εργοστάσια καθ' όλην την ημέραν
και οι πολίται να αναπαύονται.
β)
Οι εργάται και οι μισθωτοί να εργάζονται 8 ώρες την ημέραν.
γ)
Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας
παθόντας και καταστάντας ανικάνους, προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.
δ)
Να καταργηθώσιν αι θανατικαί εκτελέσεις.
ε)
Να καταργηθεί η διά χρέη προσωπική κράτησις και
στ)
Το Διοικητικό Συμβούλιον του Κεντρικού Συλλόγου να
επιδώσει το Ψήφισμα τούτο εις την Βουλήν».
Το Ψήφισμα υπέγραψαν 500 άτομα. Όμως καθώς η επίδοσή
του στη Βουλή καθυστέρησε περίπου επτά μήνες, τα μέλη του Κεντρικού
Σοσιαλιστικού Συλλόγου συνέχισαν να μαζεύουν υπογραφές. Στις 2 Δεκεμβρίου 1893
όταν τα μέλη του Δ.Σ του Συλλόγου με επικεφαλής τον
Στ. Καλλέργη πήγαν στην Παλαιά Βουλή να επιδώσουν το Ψήφισμα, είχαν μαζευτεί
2.000 υπογραφές.
Ο πρόεδρος της Βουλής παραλαμβάνει το Ψήφισμα. Ο
Καλλέργης ανέβηκε στο θεωρείο των δημοσιογράφων, περιμένοντας να ακούσει τον πρόεδρο
να το διαβάζει, κάτι που δεν έγινε. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την αντίδραση του
Καλλέργη, που από τα δημοσιογραφικά θεωρεία άρχισε δυνατά να αναφέρει το
περιεχόμενο του Ψηφίσματος. Μια ομάδα αστυνομικών τον συλλαμβάνουν και τον
τραβούν έξω από την αίθουσα της Βουλής, ενώ αυτός φωνάζει «Ζήτω ο Σοσιαλισμός».
Ο Καλλέργης ξυλοκοπήθηκε από τα όργανα της τάξεως και δικάστηκε σε 12 ημέρες
φυλάκιση. Έτσι, έληξε η πρώτη στην Ελλάδα Εργατική Πρωτομαγιά και τα γεγονότα
που συνδέθηκαν με αυτή.
Τον
επόμενο χρόνο, το 1894, Καλλεργικοί, Δρακουλικοί και Αναρχικοί παίρνουν την απόφαση να
γιορτάσουν όλοι μαζί την Πρωτομαγιά. Η εκδήλωση σημείωσε τεράστια επιτυχία με
τη συμμετοχή πάνω από 6.000 ατόμων.